หน่วยที่ 1 รู้จักกับโปรแกรม Scratch

ส่งต่อให้เพื่อนอ่าน :

📌 สารบัญเนื้อหา

เกร็ดความรู้เล็กๆ น้อยๆ เกี่ยวกับ Scratch

Scratch พัฒนาโดย MIT
Scratch ถูกพัฒนาโดย MIT Media Lab เพื่อให้เด็ก ๆ ทั่วโลกสามารถเรียนรู้การเขียนโปรแกรมได้อย่างสนุกสนานผ่านการ “ลากแล้ววาง” บล็อกคำสั่ง

อายุเท่าไหร่ก็เริ่มได้
แม้จะออกแบบมาสำหรับเด็กอายุ 8–16 ปี แต่ผู้ใหญ่ก็สามารถเรียนรู้ได้ เพราะใช้งานง่าย ไม่ต้องพิมพ์โค้ด

มีมากกว่า 70 ภาษา
Scratch รองรับหลายภาษา รวมถึง ภาษาไทย ทำให้เด็ก ๆ ในประเทศไทยเรียนรู้ได้โดยไม่ติดเรื่องภาษา

ทำได้มากกว่าแค่เขียนโค้ด
นอกจากสร้างเกมหรือแอนิเมชันแล้ว Scratch ยังใช้สอนเรื่องตรรกะ, การคิดเชิงระบบ, และการเล่าเรื่องได้อีกด้วย!

ฟรี! ใช้งานได้ทั้งออนไลน์และออฟไลน์
ไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายใด ๆ สามารถเข้าใช้งานได้ผ่านเว็บไซต์ หรือดาวน์โหลดมาใช้งานแบบออฟไลน์ก็ได้เช่นกัน

เหมาะมากสำหรับคุณครูที่อยากฝึกให้นักเรียนรู้จัก “คิดเป็น ทำเป็น และอธิบายเป็น”
ลองเริ่มที่ Scratch วันนี้ แล้วคุณจะหลงรักการสอนโปรแกรมอย่างแน่นอน!

ตอนที่ 1.1 โปรแกรม Scratch

รู้จักกับโปรแกรม Scratch

1. Scratch คืออะไร?
Scratch เป็น โปรแกรมการเขียนโค้ดแบบบล็อก (Block-based Programming) ที่พัฒนาโดย MIT Media Lab เพื่อให้เด็กและเยาวชนสามารถเรียนรู้การเขียนโปรแกรมได้อย่างเข้าใจง่าย สนุก และไม่ซับซ้อน

2. จุดเด่นของ Scratch

ใช้ การลากและวางบล็อกคำสั่ง แทนการเขียนโค้ด
มี อินเทอร์เฟซเป็นมิตร เหมาะกับเด็กประถมถึงมัธยมต้น
มี ภาษาไทย และรองรับอีกหลายภาษา
ใช้ได้ทั้งแบบ ออนไลน์และออฟไลน์

3. Scratch ช่วยพัฒนาอะไรในเด็กบ้าง?

เสริม ทักษะการคิดเชิงคำนวณ (Computational Thinking)
ฝึก การคิดอย่างเป็นระบบและสร้างสรรค์
ส่งเสริม ความรู้พื้นฐานด้านตรรกะ และอัลกอริทึม
เพิ่มความมั่นใจในการ แก้ปัญหาและทำงานเป็นทีม

4. เหมาะกับใคร?

นักเรียนระดับประถม–มัธยมต้น
ครูผู้สอนวิชาคอมพิวเตอร์ วิทยาการคำนวณ
ผู้ปกครองที่ต้องการสอนลูกเรื่องเทคโนโลยีเบื้องต้น

5. เริ่มต้นใช้งานอย่างไร?

เข้าเว็บไซต์ https://scratch.mit.edu/
สร้างบัญชีผู้ใช้งาน (ฟรี)
เริ่มสร้างโปรเจกต์เกม, การ์ตูน, แอนิเมชัน หรือเรื่องราวสนุก ๆ ได้เลย!

การเข้าใช้งานโปรแกรม Scratch

1. โปรแกรม Scratch คืออะไร (ทบทวนเบื้องต้น)
Scratch คือโปรแกรมฝึกเขียนโค้ดด้วยวิธีการลากบล็อกคำสั่ง เหมาะสำหรับนักเรียนระดับประถม–มัธยม และผู้เริ่มต้นที่ไม่เคยเขียนโค้ดมาก่อน

ช่องทางการเข้าถึง Scratch

1. เข้าผ่านเว็บไซต์ (Scratch Online)

เข้าใช้งานได้ฟรีที่: https://scratch.mit.edu
ใช้งานผ่านเบราว์เซอร์ เช่น Chrome, Firefox, Edge
ไม่จำเป็นต้องติดตั้งโปรแกรม
ข้อดี: ใช้ได้ทุกอุปกรณ์ มีโปรเจกต์ตัวอย่างเยอะ
ข้อควรระวัง: ต้องมีอินเทอร์เน็ต

2. ใช้งานแบบออฟไลน์ (Scratch Offline Editor)

ดาวน์โหลดโปรแกรมได้ที่: https://scratch.mit.edu/download
รองรับ Windows, macOS และ ChromeOS
เหมาะสำหรับโรงเรียนที่เน็ตไม่เสถียร หรือไม่มีอินเทอร์เน็ตในห้องเรียน

สิ่งที่ต้องเตรียมก่อนเริ่มใช้งาน

คอมพิวเตอร์ หรือโน้ตบุ๊ก (หรือแท็บเล็ตที่สามารถใช้เว็บเบราว์เซอร์ได้ดี)
บัญชีผู้ใช้งาน (กรณีต้องการบันทึกงานในระบบ Scratch Online)
ความพร้อมของนักเรียนในการเรียนรู้การเขียนโปรแกรมขั้นพื้นฐาน

ข้อแนะนำสำหรับครู

ถ้าโรงเรียนมีอินเทอร์เน็ตแนะนำใช้ Scratch Online เพื่อให้เด็กดูตัวอย่างและแบ่งปันผลงาน
ถ้าอินเทอร์เน็ตไม่เสถียร ให้ ติดตั้ง Offline Editor ล่วงหน้า และเตรียมไฟล์งานไว้ให้เด็กใช้งาน

บทความนี้เหมาะสำหรับครูที่เตรียมการสอน Scratch ในห้องเรียน และต้องการเลือกวิธีการเข้าถึงที่เหมาะสมกับอุปกรณ์และสภาพแวดล้อมของโรงเรียน

ส่วนประกอบพื้นฐานของโปรแกรม Scratch

บทความนี้อธิบายส่วนประกอบหลัก ๆ ของหน้าต่างการทำงานใน โปรแกรม Scratch เพื่อให้นักเรียนและครูเข้าใจโครงสร้างก่อนเริ่มสร้างผลงาน โดยแบ่งออกเป็น 5 ส่วนหลัก ดังนี้:

1. พื้นที่เวทีแสดงผล (Stage Area)

เป็นพื้นที่แสดง ผลลัพธ์ ของโปรเจกต์ เช่น เกมหรือแอนิเมชัน
มีหน้าที่แสดงการเคลื่อนไหวของตัวละครและพื้นหลัง
ผู้ใช้สามารถเปลี่ยน ฉาก (Backdrop) ได้

2. พื้นที่ตัวละคร (Sprite Area)

แสดงตัวละครที่ใช้งานในโปรเจกต์
สามารถเพิ่ม ลบ ปรับเปลี่ยนชื่อ หรือสลับตัวละครได้
ตัวละครใน Scratch เรียกว่า “Sprite”

3. พื้นที่บล็อกคำสั่ง (Block Palette)

รวมชุดคำสั่งต่าง ๆ แบ่งตามหมวด เช่น
- การเคลื่อนไหว
- ลักษณะ
- เสียง
- เหตุการณ์
- การควบคุม
เป็น คำสั่งแบบลากและวาง (Drag and Drop) ที่ใช้ง่ายมากสำหรับเด็ก

4. พื้นที่เขียนสคริปต์ (Scripts Area)

เป็นบริเวณที่ผู้ใช้ลากบล็อกคำสั่งจาก Palette มาวางเรียงกัน
ใช้สำหรับสร้างลำดับการทำงานของโปรเจกต์
บล็อกต่าง ๆ จะเชื่อมต่อกันเป็นขั้นตอน

5. พื้นที่ปรับแต่งตัวละคร (Costumes & Sounds)

ใช้สำหรับเปลี่ยนรูปลักษณ์ของตัวละคร (Costume)
สามารถใส่เสียงประกอบ (Sound) หรือบันทึกเสียงเองได้
ช่วยเพิ่มความสมจริงและน่าสนใจให้กับโปรเจกต์

สรุป

หากเข้าใจโครงสร้างของหน้าต่าง Scratch และรู้ว่าแต่ละส่วนใช้งานอย่างไร
นักเรียนจะสามารถสร้างสรรค์ผลงานได้อย่างมีระบบ และเรียนรู้การเขียนโปรแกรมได้อย่างมีความสุข

ขั้นตอนการสร้างโปรเจกต์

1. เข้าสู่เว็บไซต์ Scratch หรือเปิดโปรแกรม Scratch Desktop

https://scratch.mit.edu

2. คลิก “สร้าง” (Create) เพื่อเริ่มโปรเจกต์ใหม่

3. ตั้งค่าพื้นหลังและตัวละคร (Backdrop & Sprite)

เลือกหรือเพิ่มตัวละครจากคลัง
เปลี่ยนฉากหลังให้เหมาะกับเรื่องราว

5. เขียนโปรแกรมด้วยบล็อกคำสั่ง

เริ่มจากเหตุการณ์ เช่น “เมื่อคลิกธงเขียว”
เพิ่มคำสั่งการเคลื่อนไหว, เสียง, การควบคุม และการตรวจสอบเงื่อนไข

6. ทดสอบโปรเจกต์

แก้ไขหากมีข้อผิดพลาด เช่น ตัวละครไม่ขยับ หรือเสียงไม่เล่น

กด “ธงเขียว” เพื่อดูผลลัพธ์

การบันทึกหน้าจอ (Record Screen)

1. เปิดโหมดเต็มจอ (Full Screen) ใน Scratch

2. ใช้ซอฟต์แวร์บันทึกหน้าจอ เช่น

Windows: ใช้ Xbox Game Bar (กดปุ่ม Windows + G)
macOS: ใช้ Shift + Command + 5
โปรแกรมภายนอก เช่น OBS Studio, Loom หรือ Screencast-O-Matic

3. เริ่มบันทึกขณะทดสอบโปรเจกต์

4. หยุดและบันทึกไฟล์วิดีโอ

ตั้งชื่อโปรเจกต์ และบันทึกไฟล์ในโฟลเดอร์ที่จัดเตรียมไว้

เพิ่ม Sprite, เปลี่ยนฉาก และทดลองใช้กลุ่มคำสั่งเบื้องต้น

1. วิธีเพิ่ม Sprite (ตัวละคร)

คลิกไอคอน “รูปแมว” ที่มุมล่างขวาของหน้าจอ Scratch (เขียนว่า “เลือก Sprite”)
เลือกตัวละครจากคลัง (เช่น Apple, Bat, Giga ฯลฯ)
หรือเลือก “วาดเอง”, “สุ่ม”, หรือ “อัปโหลดรูปภาพ” ก็ได้

Sprite คือสิ่งที่เราควบคุมในโปรแกรม เช่น ตัวละคร หรือวัตถุ

2.วิธีเปลี่ยนฉากหลัง (Backdrop)

คลิกไอคอน “รูปภาพภูเขา” ที่มุมล่างขวา (เขียนว่า “เลือกฉากหลัง”)
เลือกฉากที่ต้องการ เช่น ห้องเรียน ทะเล ป่า ฯลฯ
สามารถวาดฉากเอง หรืออัปโหลดภาพก็ได้

ฉากหลังช่วยกำหนดบรรยากาศของโปรเจกต์ เช่น สถานที่และเวลา

3.ทดลองใช้กลุ่มคำสั่ง

กลุ่ม Motion (การเคลื่อนไหว)

move 10 steps → ให้ Sprite เดินไปข้างหน้า
turn 15 degrees → หมุนไปทางขวา
go to x: y: → ย้าย Sprite ไปยังพิกัดที่กำหนด

กลุ่ม Looks (รูปลักษณ์)

say Hello for 2 seconds → ให้ Sprite พูด
switch costume to → เปลี่ยนรูปลักษณ์ของ Sprite
change color effect by 25 → เปลี่ยนสีแบบสนุก ๆ

กลุ่ม Events (เหตุการณ์)

when green flag clicked → เริ่มเมื่อคลิกธงเขียว
when this sprite clicked → เริ่มเมื่อคลิกตัว Sprite
when key space pressed → เริ่มเมื่อกดปุ่มใดปุ่มหนึ่ง

การใช้ Events จะช่วยให้นักเรียนเข้าใจหลักการ “เหตุและผล” (Event-Driven Programming)

วัดความรู้เบื้องต้น หน่วยที่1 รู้จักโปรแกรม Scratch

พื้นที่สำหรับครูผู้สอน

ที่	เรื่อง	แผนการสอน	ใบงาน
1	รู้จัก Scratch	แผนที่ 1	ใบงานที่ 1
2	ส่วนประกอบ Scratch	แผนที่ 2	ใบงานที่ 2
3	วิธีสร้างและจัดเก็บโปรเจกต์	แผนที่ 3	ใบงานที่ 3
4	สำรวจเครื่องมือต่างๆ	แผนที่ 4	ใบงานที่ 4
5	ทบทวน + แบบฝึกหัดหน่วยที่ 1	แผนที่ 5	ใบงานที่ 5