ก่อนเสด็จดับขันธปรินิพพาน พระพุทธเจ้าประทับอยู่ที่เวฬุวคาม แขวงเมืองไพศาลี ในช่วงระหว่างเข้าพรรษาทรงพระประชวร พระอานนท์เข้าเฝ้า กราบทูลถึงพระอาการประชวรของพระพุทธองค์ อยู่ตลอดเวลา พระองค์ทรงพิจารณา สังขารของพระองค์และตรัสบอกพระอานนท์ว่า “ภิกษุยังจะมาหวังอะไรในพระองค์อีก ธรรมทุกอย่างพระองค์ก็แสดงเปิดเผยไม่มีข้อลี้ลับ หรือจะเก็บไว้เพื่อภิกษุบางพวก ก็ไม่มี ความอาลัยในภิกษุก็ไม่มี เดี๋ยวนี้อายุตถาคต ๘๐ ปีแล้ว เหมือนเกวียนเก่า ที่ชำรุด เขาดามไว ด้วยไม้ไผ่ล่วงเข้าสู่วัยชรา อาศัยสมาธิภาวนาก็พอพยุงไปได้ เธอจงอาศัยตนเป็นที่พึ่งแห่งตนเถิด”
จนกระทั่งวันขึ้น ๑๕ คํ่า เดือน ๓ หรือในวันมาฆบูชา ในพรรษาที่ ๔๕ หลังจากที่ทรงหายจากพระประชวร พญามารได้เข้าเฝ้าทูลอาราธนาให้ปรินิพพานพระองค์ทรงรับและตรัสว่า “ต่อจากนี้อีก ๓ เดือน ตถาคตจะปรินิพพาน” เมื่อพญามารไปแล้ว พระองค์ทรงปลงอายุสังขารจึงเกิดแผ่นดินไหว พระอานนท์เกิดความสงสัยจึงเข้าไปทูลถาม พระองค์ตรัสตอบเหตุที่แผ่นดินไหวว่า “บัดนี้ตถาคตปลงอายุสังขารอีก ๓ เดือนจะปรินิพพานแผ่นดินจึงได้ไหว” พระอานนท์จึงกราบทูลอาราธนาขอให้พระองค์มีพระชนมายุสืบต่อไปอีกพระพุทธองค์ทรงห้ามและตรัสยํ้าแก่พระอานนท์ว่าต่อจากนี้ไปอีก ๓ เดือนเราจะปรินิพพาน
