พระพุทธศาสนามีคำสอนที่มีเป้าหมายเพื่อการพัฒนากาย พัฒนาจิต และพัฒนาสภาพแวดล้อม ให้เกิดขึ้นแก่พุทธศาสนิกชนผู้นับถือและปฏิบัติ พุทธศาสนิกชนได้นำหลักธรรมคำสอน วัฒนธรรมความเชื่อจากพระพุทธศาสนามาพัฒนาเป็นวิถีความเชื่อที่ถูกต้องดีงาม จนกลายเป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาสังคม ความเป็นอยู่ รวมถึงสภาพแวดล้อมที่เป็นอยู่ เพื่อให้อยู่ร่วมกันอย่างสงบสุข
หลักธรรมที่เป็นแนวทางการพัฒนาด้านกายภาพและสิ่งแวดล้อม มีหลายหลักธรรม ดังนี้
- ภาวนา ๔ เป็นหลักธรรมเพื่ออบรมให้พัฒนาขึ้น ๔ ประการ คือ
- กายภาวนา คือ การฝึกอบรมกายให้ปฏิบัติต่อสิ่งต่าง ๆ ในทางที่ดี ไม่ให้เกิดโทษ เช่น ทิ้งขยะลงในถังขยะ ไม่ทิ้งลงในแหล่งนํ้า เพราะจะทําให้แหล่งนํ้าเน่าเสีย สัตว์นํ้าตาย
- สีลภาวนา คือ การฝึกอบรมศีลให้อยู่ในระเบียบวินัย เช่น ปฏิบัติตามกฎหมาย ไม่สร้างปัญหาหรือก่อความเดือดร้อนให้สังคม
- จิตตภาวนา คือ การฝึกอบรมจิตให้เจริญงอกงามด้วยคุณธรรม เช่น เสียสละเพื่อประโยชน์ส่วนรวม
- ปัญญาภาวนา คือ การฝึกอบรมปัญญาให้เข้าใจสิ่งต่างๆ ตามความเป็นจริง แก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นด้วยปัญญา เช่น แก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นในชีวิตโดยใช้สติปัญญา
- ไตรสิกขา หมายถึง การศึกษาเรียนรู ้เพื่อให้เกิดการพัฒนาตนและสังคม ๓ ประการ ได้แก่
- ศีล (สีลสิกขา) คือ การฝึกอบรมกายและวาจาให้เรียบร้อย ฝึกให้อยู่ในระเบียบวินัย
- สมาธิ (จิตตสิกขา) คือ การฝึกอบรมจิตใจให้มีความสงบ มุ่งมั่นในการทําความดี
- ปัญญา (ปัญญาสิกขา) คือ การฝึกอบรมตนให้มีปัญญารู้และเห็นแนวทางแห่งการปฏิบัติที่ถูกต้อง หมั่นแสวงหาความรู้อยู่เสมอ
- อริยสัจ ๔ หมายถึง ความจริงอันประเสริฐ เข้าใจต้นตอของสิ่งต่าง ๆ ด้วยเหตุและผล ได้แก่
- ทุกข์ ปัญหาที่เกิด
- สมุทัย สาเหตุที่ก่อเกิดปัญหาหรือทุกข์
- นิโรธ ปัญหาหรือทุกข์หมดไป
- มรรค หนทางวิธีการแก้ปัญหานั้น
