ร่างกายมนุษย์มีกลไกต่าง ๆ ที่ซับซ้อน ร่างกายต้องการพลังงาน เพื่อใช้ในการดำรงชีวิตพลังงานเหล่านี้ ได้จากการเผาพลาญอาหาร ที่กินเข้าไปโดยอาศัยแก๊สออกซิเจน ในกระบวนการนี้ทำให้เกิดของเสียที่ไม่มีประโยชน์ภายในร่างกาย และบางชนิดอาจเป็นพิษต่อร่างกาย ของเสียทีเกิด ได้แก่ น้ำ แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ และยูเรีย นักเรียนทราบหรือไม่ว่า ของเสียเหล่านั้นถูกขับออกจากร่างกายทางใด
การกำจัดของเสียทางไต
ไต เป็นอวัยวะที่มีลักษณะคล้ายเมล็ดถั่ว ขนาดยาวประมาณ 10 เซนติเมตร กว้าง 6 เซนติเมตร และหนา 3 เซนติเมตร มนุษย์มีไต 2 ข้างติดอยู่ทางด้านหลังของช่องท้อง สูงระดับเอว ถ้าผ่านไตตามยาว พบว่า ไตประกอบด้วยเนื้อเยื่อ 2 ชั้น คือ เปลือกไตชั้นนอกและเปลือกไตชั้นใน เนื้อไตประกอบด้วยหน่วยไตเล็ก ๆ จำนวนมาก มีลักษณะเป็นท่อขดอยู่ และมีหลอดเลือดฝอยเป็นกระจุกกระจายอยู่เต็มไปหมด ดังภาพ
ที่มา: หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ม.2 หน้า 27
หลอดเลือดที่นำเลือดมายังไต เป็นหลอดเลือดที่ออกจากหัวใจ จะนำสารที่มีประโยชน์ และสารที่ต้องการกำจัด ออกส่งเข้าสู่หน่วยไตทางหลอดเลือดฝอย หน่วยไตจะทำหน้าที่กรองสารออกจากเลือด แร่ธาตุและสารบางชนิด ที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย และน้ำบางส่วนจะถูกผนังของหน่วยไตดูดซึมกลับคืนมายังหลอดเลือดฝอย ส่วนของเสียอื่น ๆ รวมกันอีก น้ำปัสสาวะ ถูกส่งไปตามท่อไตเข้าสู่กระเพาะปัสสาวะ ซึ่งมีความจุประมาณ 500 ลูกบาศก์เซนติเมตร แต่มีน้ำปัสสาวะเพียง 250 ลูกบาศก์เซนติเมตร กระเพาะปัสสาวะจะหดตัว ขับน้ำปัสสาวะออกมา ร่างกายขับปัสสาวะประมาณวันละ 1 – 1.5 ลิตร ในปัสสาวะมีส่วนประกอบดังตาราง
| สาร | ปริมาณสารชนิดต่าง ๆ (กรัม/100 ลูกบาศก์เซนติเมตร) | |
|---|---|---|
| น้ำเลือด | ปัสสาวะ | |
| น้ำ | 90 – 93 | 95 |
| โปรตีน | 10 – 20 | 0 (ดูดกลับหมด) |
| ยูเรีย | 0.03 | 2 (ดูดกลับน้อยที่สุด) |
| กลูโคส | 0.10 | 0 (ดูดกลับหมด) |
| คลอไรด์ | 0.37 | 0.6 |
การกำจัดของเสียทางผิวหนัง
ผิวหนัง ทำหน้าที่กำจัดของเสียที่เรียกว่า เหงื่อ ซึ่งประกอบด้วยน้ำและแร่ธาตุเป็นส่วนใหญ่ มียูเรียเล็กน้อยเหงื่อถูกลำเลียงผ่านหลอดเลือดในชั้นผิวหนังแท้มารวมกันในต่อมเหงื่อแล้วระเหยออกนอกร่างกายทางรูเหงื่อ ซึ่งมีอยู่ทั่วไปใต้ผิวหนัง การขับเหงื่อของต่อมเหงื่อจะถูกควบคุมโดยระบบประสาทอัตโนมัติ ดังนั้น เมื่อตกใจหรือมีอารมณ์เครียด ระบบประสาทอัตโนมัติจะกระตุ้นให้มีการขับเหงื่อมากกว่าปกติ
ที่มา: หนังสือเรียน รายวิชาพื้นฐานวิทยาศาสตร์ ม.2 หน้า 28
